Cronfa gwerth £3m yn rhoi bywyd newydd i amgueddfeydd, llyfrgelloedd ac archifau Cymru

Mae'r organ bibell eiconig Conacher 1910 – y gwrthrych mwyaf sy'n cael ei arddangos yn Amgueddfa Pontypridd – ar hyn o bryd mewn cyflwr gwael ac nid oes modd ei chwarae bron.

Diolch i grant o £150,000, cyn bo hir bydd ymwelwyr yn gallu clywed yr organ yn chwarae ar alw trwy sbardun a reolir yn ddigidol sy'n caniatáu i ddatganiad gael ei recordio ac yna ei chwarae'n ôl heb fod organydd yn bresennol. Mae'r nodwedd hon wedi'i gosod mewn ychydig o organau mewn rhai o leoliadau mwyaf blaenllaw'r byd fel y Palau de la Música yn Barcelona. Yn y DU mae'r cyfleuster hwn yn cael ei gynnwys yn organau enwog Cadeirlan Caergaint a Chadeirlan Efrog.

Bydd cyfanswm o 18 o brosiectau amgueddfeydd lleol, pum prosiect llyfrgell a chwe phrosiect archifau yn derbyn cyllid i wella eu cyfleusterau a'u gwneud yn fwy hygyrch i ymwelwyr. Mae'r prosiectau'n cynnwys cyflwyno gardd ar gyfer peillwyr yn llyfrgell Tŷ-du, lifftiau a chyfleusterau dehongli braille ym Mharc Dinefwr a gwelliannau digidol ar gyfer defnyddwyr niwroamrywiol yn Amgueddfa Criced Cymru.

Dywedodd y Gweinidog Diwylliant, Jack Sargeant:

“Mae prosiectau ein hamgueddfeydd, llyfrgelloedd ac archifau lleol yn asedau cymunedol hanfodol sy'n atyniadau i ymwelwyr, yn adnoddau gwerthfawr i ysgolion, ac yn ganolfannau iechyd a llesiant i'r gymuned gyfan.

“Bydd y gronfa hon yn helpu i'w diogelu ar gyfer y dyfodol. A bydd yn gwneud hynny gyda ffocws ar fy mlaenoriaethau: gwella mynediad a chyfleusterau i ymwelwyr, cymunedau amrywiol, teuluoedd a phobl ifanc; gwella'r gwaith gofalu am gasgliadau a mynediad digidol; a datblygu cynaliadwyedd y sector diwylliant lleol.”  

Ychwanegodd Nigel Blackamore, Rheolwr Busnes a Phartneriaethau Amgueddfa Pontypridd:

“Mae Organ Bibell Conacher yn fwy nag offeryn—mae'n guriad calon ein hamgueddfa ac yn gyswllt byw â threftadaeth gerddorol gyfoethog Pontypridd. Bydd ei hadfer nid yn unig yn adfywio ei phresenoldeb pwerus ond hefyd yn ailgysylltu cenedlaethau drwy sain, atgofion ac arloesedd.

“Diolch i gymorth hael Llywodraeth Cymru, ac arbenigedd adeiladwyr organau blaenllaw, rydym yn harneisio technoleg ddigidol i sicrhau nad yw'r gwrthrych eiconig hwn yn tawelu ond yn canu unwaith eto i'n cymuned a'r byd.”

Ar hyn o bryd gall awdurdodau lleol ymgeisio am gyfran o £2.5m pellach ar gyfer eu hamgueddfeydd, llyfrgelloedd ac archifau lleol dros y 12 mis nesaf.

Bydd cyfanswm o £15m o gyllid sy'n gysylltiedig â Blaenoriaethau ar gyfer Diwylliant Llywodraeth Cymru - gweledigaeth uchelgeisiol a chydweithredol ar gyfer dyfodol diwylliant yng Nghymru - yn cael ei ddosbarthu i'r sector diwylliant yng Nghymru erbyn diwedd mis Mawrth.