Lluniau newydd gwych yn dangos sut mae cenedl yn Nyffryn Amazon Periw yn troi at ynni adnewyddadwy, diolch i gyllid gan Lywodraeth Cymru

Mae'r lluniau, sydd wedi eu rhyddhau i ddathlu Wythnos Ewch yn Wyrdd Maint Cymru, yn dangos sut mae pobl y Wampís wedi elwa ar £55,000  o gyllid gan Lywodraeth Cymru.

Mae pobl Wampís yn gynhenid i'r Amazon ym Mheriw.

Prin 15,000 o bobl sy'n perthyn i'r genedl ond mae eu tiriogaeth yn estyn dros 1.3 miliwn hectar o goedwig drofannol hynod hynod fioamrywiol. Mae 98% o'r goedwig yn dal yn ddilychwyn er gwaethaf torri coed yn anghyfreithlon, cloddio am aur a chwilio am olew.

Mae un astudiaeth  wedi amcangyfrif bod eu coedwigoedd yn gallu storio 145 miliwn tunnell o garbon. Mae Maint Cymru wedi bod yn cefnogi cenedl y Wampís ers 2016.

Cafodd Julie James, y Gweinidog Newid Hinsawdd bryd hynny, gwrdd â chynrychiolwyr Cenedl y Wampís yn COP27 yn Glasgow yn 2021 ac eto yn y COP Bioamrywiaeth ym Montreal yn 2022.

O ganlyniad i'r cyfarfodydd hyn, gwnaeth Llywodraeth Cymru neilltuo cyllid i'r Wampís trwy Maint Cymru i'w helpu i gael eu holl ynni o ffynonellau adnewyddadwy a thalu am adeiladu cwch pŵer solar deg sedd - y cyntaf o'i fath ym Mheriw.

Mae'r cwch eisoes yn gwneud gwaith gwerthfawr i genedl y Wampís drwy fynd ag aelodau'r gymuned i ganolfannau iechyd ac ysgolion, i wneud eu gwaith pob dydd ac i batrolio'r afon a chludo’r cynhaeaf.

Mae’n cynnig gwasanaeth hanfodol hefyd trwy fynd â mamau beichiog o'r cymunedau lleol i'r ganolfan iechyd leol i gael archwiliadau yn ogystal â mynd â'u plant i gael eu harchwiliadau iechyd misol.

Dywedodd Julie James, Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol, Tai a Chynllunio bellach: "Cael cwrdd â'r Wampís oedd uchafbwynt fy ymweliadau â Glasgow a Montreal.

"Mae ganddyn nhw hanes hynod ddiddorol ac mae gwrando ar eu straeon yn gwneud i chi sylweddoli pa mor real a byw yw bygythiad newid hinsawdd i bobl ar draws y byd.

"Roeddwn yn falch iawn o allu cefnogi'r Wampís trwy Maint Cymru ac rwyf wedi mwynhau'r wybodaeth ddiweddaraf hon ynghylch sut mae'r cyllid yn cael ei ddefnyddio.

"Rwy'n falch hefyd bod ein nawdd ariannol yn helpu i gryfhau cenedl y Wampís i amddiffyn eu coedwig, eu diwylliant a'u bywoliaeth."

Ers derbyn cyllid Maint Cymru, mae dau borth solar wedi'u gosod yn nhir y Wampís.

Maen nhw'n gallu cynhyrchu ynni adnewyddadwy i'r gymuned heb ddefnyddio tanwyddau ffosil sy'n llygru.

Mae'r pyrth solar wedi'u gosod mewn warws bach wedi'i adeiladu gan y gymuned leol i gadw'r offer yn ddiogel a'i gynnal a'i gadw'n dda.

Mae'r cyllid wedi cael ei ddefnyddio hefyd i hyfforddi aelodau'r genedl (8 dyn ac 1 fenyw) mewn technoleg solar a sut i osod, rhedeg a rheoli paneli solar.

Ychwanegodd Huw Irranca-Davies, Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd: "Rwyf wedi mwynhau darllen y bwletin hwn o'r Amazon ym Mheriw ac mae'n hynod ddiddorol dysgu sut mae cyllid Maint Cymru yn cael ei ddefnyddio mewn ffordd mor rhagorol.

"Bydda' i'n cwrdd â chynrychiolwyr Cenedl y Wampís pan fyddan nhw'n dod i Gymru yn ddiweddarach eleni a dw i'n disgwyl ymlaen yn fawr at ddysgu mwy bryd hynny a chael gwybod y diwedddaraf ynghylch sut mae Llywodraeth Cymru wedi gallu eu helpu i droi at ynni adnewyddadwy ac ymladd y newid yn yr hinsawdd."

Mae Kara Solar o Ecuador yn cydweithio â Maint Cymru i roi’r hyfforddiant.

Mae’r berthynas honno wedi annog cenedl yr Achuar yn Ecuador sydd eisoes yn berchen ar gwch solar i rannu eu gwybodaeth gyda‘u cymdogion, cenedl y Wampís ym Mheriw.

Dywedodd Carmen Pirucho Huar: “Rydyn ni fenywod yn gallu teithio’n ddiogel nawr i gael archwiliadau pan fyddwn yn feichiog ac mae mamau’n cael mynd â’u plant i gael archwiliadau.

“I ddechrau, roedd ofn arna i gan nad yw’r cwch yn gwneud unrhyw sŵn ond mae e yn gweithio! Mae e’n symud fel cwch bach heb wneud unrhyw sŵn.

“Gwnaethon ni gyrraedd ar ôl awr a hanner, heb wastraffu unrhyw danwydd gan ei fod yn gweithio ar banel solar.

“Dw i’n diolch i genedl y Wampís a phawb arall sy wedi’n helpu ni i gael y cwch gan ei fod e mor eco-gyfeillgar.

“Dyma’r tro cynta yn fy mywyd ifi weld cwch sydd ddim angen petrol i’w symud. Mae e’n beth rhyfeddol a dweud y gwir.”

DIWEDD