Etifeddiaeth sy'n goroesi: Gallai pyllau glo Cymru oedd yn allweddol i'r chwyldro diwydiannol wresogi cartrefi'r dyfodol

Roedd pyllau glo Cymru yn hanfodol i danio'r chwyldro diwydiannol, ond wedi eu gadael, roedd y pympiau a oedd yn eu cadw'n sych yn aml yn cael eu diffodd a'r pyllau glo'n llenwi gyda dŵr.  

Mae Julie James, y Gweinidog dros y Newid yn yr Hinsawdd, wedi cadarnhau y byddai'r cyllid yn caniatáu i'r Awdurdod Glo ymchwilio i weld a ellid defnyddio'r dŵr hwn, sy'n cael ei wresogi gan brosesau daearegol, i wresogi cartrefi, busnesau a diwydiant ledled Cymru. 

Bydd safleoedd yn cael eu mapio i roi asesiad lefel uchel o ble mae'r potensial gorau, gydag astudiaethau dichonoldeb manylach yn cael eu cynnal ar y rhai yr ystyrir bod ganddynt y tebygolrwydd mwyaf realistig o gysylltu ag adeiladau presennol a datblygiadau newydd. 

Mae tua 40% o'r ynni a ddefnyddir yng Nghymru yn darparu gwres i gartrefi, busnesau a'n diwydiant.  

Daw'r rhan fwyaf o'r gwres hwn o nwy, ond erbyn 2025, ni fydd unrhyw gysylltiadau nwy mewn cartrefi newydd yng Nghymru i gefnogi ymdrechion datgarboneiddio. 

Mae dŵr o byllau glo yn ffynhonnell gwres carbon isel a chynaliadwy, a allai gystadlu â phrisiau nwy cyflenwi cyhoeddus a sicrhau arbedion carbon o hyd at 75% o'i gymharu â gwresogi nwy. 

Meddai'r Gweinidog:

"Mae gwella effeithlonrwydd ynni cartrefi yn hanfodol wrth i ni wynebu'r argyfwng hinsawdd ac adeiladu Cymru gryfach, wyrddach a thecach. 

"Er mwyn cyrraedd y sefyllfa honno, mae angen i ni feddwl yn arloesol a sicrhau ein bod yn diwallu anghenion ynni adnewyddadwy'r dyfodol, felly rwy'n edrych ymlaen at glywed yr hyn y mae'r Awdurdod Glo yn ei ddarganfod fel rhan o'u gwaith. 

"Mae'n gyffrous iawn y gallai cymunedau fod mor agos at ddewis amgen sy'n barod yn dechnolegol, yn lle dulliau gwresogi traddodiadol, a allai ein helpu tuag at ein taith i Gymru Sero Net erbyn 2050." 

Mae gan Lywodraeth Cymru uchelgeisiau dewr i weld y sector cyhoeddus cyfan yn garbon niwtral erbyn 2030, a chredir y gallai gwres o ddŵr pyllau glo roi ateb amgen i gyrff o'r fath i'w cyflenwad gwresogi presennol. 

Mae gan unrhyw gyfleoedd a nodwyd ar gyfer gwresogi dŵr o byllau glo hefyd y potensial i adfywio cymunedau, yn ogystal â chreu manteision niferus i'r economi – gan gynnwys swyddi a gweithgynhyrchu. 

Yn Ffynnon Taf, mae llif naturiol dŵr cynnes o unig ffynnon thermol Cymru yn darparu gwres i bafiliwn y parc cyfagos a'r ysgol gynradd leol – sy'n debyg i sut y gallai system ddŵr o byllau glo weithio. 

Dywedodd y Cynghorydd Tina Leyshon, Aelod Cabinet ar faterion Newid Hinsawdd a Gwasanaethau Corfforaethol, Cyngor Sir Rhondda Cynon Taf:

"Rydym yn teimlo'n gyffrous am y posibilrwydd y gellir defnyddio'r math hwn o dechnoleg i ddal gwres a geir hefyd yn y pyllau glo sydd wedi dioddef llifogydd ledled de Cymru, sydd mor ddwfn fel eu bod hefyd yn cael eu gwresogi gan brosesau daearegol.  

"Ein nod yw bod yn gyngor carbon niwtral erbyn 2030, ac i'r fwrdeistref sirol fod mor agos â phosibl at garbon niwtral ag y gallwn erbyn hynny. Mae mynd ar drywydd technolegau newydd i sicrhau pontio teg yn rhan allweddol o hyn.  

"Mae Prosiect Gwanwyn Thermol Ffynnon Taf yn un rydym yn falch iawn ohono. Gobeithio y bydd y prosiect i archwilio'r potensial ar gyfer y dechnoleg hon ar draws y rhwydwaith pyllau glo yn chwarae rhan bwysig wrth sicrhau diogelwch ynni hirdymor ein cymunedau." 

Ychwanegodd Gareth Farr, Pennaeth Arloesi Gwres a Sgil-gynhyrchion yr Awdurdod Glo:

"Gellir defnyddio dŵr o byllau glo segur i gefnogi rhwydweithiau gwres, gan ddarparu gwres diogel, carbon isel i adeiladau. 

"Edrychwn ymlaen at weithio gyda Llywodraeth Cymru ar y prosiect cyntaf hwn o'i fath i dynnu sylw at y cyfleoedd am dechnoleg o'r fath, gan greu dyfodol gwyrdd i hen ardaloedd glofaol Cymru."