Llywodraeth Cymru ar drywydd i ddyblu nifer y busnesau sy’n eiddo i weithwyr yng Nghymru

Un o ymrwymiadau Rhaglen Lywodraethu Llywodraeth Cymru yw dyblu nifer y busnesau sy’n eiddo i weithwyr yng Nghymru yn ystod tymor hwn y Senedd, gan ddarparu mwy o gymorth i weithwyr brynu busnesau.

Ym mis Mai 2021, roedd 37 o fusnesau yn eiddo i weithwyr, gyda tharged o gyrraedd 74 erbyn mis Mai 2026.

Datgelodd y Gweinidog heddiw fod 63 o fusnesau bellach yn eiddo i weithwyr yng Nghymru, ac mae’r Gweinidogion yn disgwyl cyrraedd y targed i ddyblu’r nifer hwn cyn diwedd tymor hwn y Llywodraeth.

Ar gyfartaledd, mae dau i dri busnes yn cael eu prynu gan weithwyr yng Nghymru bob blwyddyn, ond mae graddfa’r sector busnesau sy’n eiddo i weithwyr wedi tyfu dros y blynyddoedd diwethaf, ac mae potensial i lawer mwy o weithwyr fod yn berchen ar fusnesau.

Mae sawl mantais i hyn o safbwynt y gweithiwr a’r busnes, gyda thystiolaeth yn dangos bod busnesau sy’n eiddo i weithwyr yn llawer mwy cynhyrchiol ac yn fwy cadarn. Maent hefyd wedi’u lleoli yn eu hardaloedd a’u rhanbarthau lleol, sy’n darparu swyddi hirdymor o ansawdd yng nghymunedau Cymru.

Mae gwasanaethau Busnes Cymru a Busnes Cymdeithasol Cymru Llywodraeth Cymru hefyd yn cynnig cymorth arbenigol i helpu gweithwyr i brynu busnesau. Mae cymorth ariannol llawn a chymorth wedi’i deilwra ar gael i helpu perchnogion busnes i benderfynu ai perchnogaeth gan weithwyr a chynlluniau cyfranddaliadau yw’r ateb cywir ar gyfer eu busnes.

Ar ben hynny, mae Cronfa Buddsoddi Hyblyg Cymru a ddarperir gan Banc Datblygu Cymru yn cynnig trywydd cyllido posibl sy’n seiliedig ar ddyled i helpu gweithwyr i brynu busnes, gyda chymorth ar gyfer pryniant gan reolwyr ar gael drwy Gronfa Olyniaeth Rheoli Cymru.

Dywedodd Vaughan Gething, Gweinidog yr Economi:

“Rwy'n falch iawn ein bod ar y trywydd iawn i ddyblu nifer y busnesau sy'n eiddo i weithwyr yng Nghymru ymhell cyn diwedd tymor hwn y Senedd.

"Er mwyn cyflawni ein gweledigaeth, rydym yn darparu cymorth sylweddol i helpu gweithwyr i brynu busnesau i sicrhau bod cwmnïau yng Nghymru yn parhau wedi’u gwreiddio mewn economi gryfach yng Nghymru.

“Mae perchnogaeth gan weithwyr yn darparu cymaint o fanteision cadarnhaol. Mae'n rhoi cyfle i weithwyr gael cyfran sylweddol ac ystyrlon yn y busnes y maent yn gweithio iddo, gan roi mwy o reolaeth iddynt dros eu dyfodol eu hunain. Mae hefyd yn rhoi tawelwch meddwl i berchnogion busnes bod dyfodol eu busnes mewn dwylo diogel, a bod dyfodol eu gweithwyr gwerthfawr iawn wedi'i ddiogelu yn y gymuned y cafodd y busnes ei feithrin ynddi.

“Rwy'n annog mwy o fusnesau a gweithwyr i archwilio'r buddion sydd ar gael drwy Busnes Cymru a Busnes Cymdeithasol Cymru

Canolfan Filfeddygol Archway, sydd â milfeddygfeydd yng Nghas-gwent a Cil-y-coed, oedd y practis milfeddygol cyntaf yng Nghymru i fod yn eiddo i'r gweithwyr yn gynharach eleni. 

Mae'r busnes bellach yn eiddo i 26 o'i staff ac mae'n cael ei reoli gan Ymddiriedolaeth Perchnogaeth Gweithwyr.

Dywedodd Andrea Reynolds, a oedd â’r unig fuddiant yn y practis yn flaenorol:

"Wrth ystyried dyfodol Archway, roeddwn yn bendant y dylai aros yn annibynnol ymhell ar ôl i'm stiwardiaeth i ddod i ben. Mae gennym dîm gwych sy'n ymroddedig i hyrwyddo iechyd a lles anifeiliaid, ac mae'r model perchnogaeth gan weithwyr yn cydnabod cyfraniad pob aelod o staff ac yn rhoi llais iddynt yn nyfodol y busnes.

"Dyma'r ffordd berffaith i mi drosglwyddo'r arfer a diogelu ein hethos craidd ymhell i'r dyfodol."

Mae Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda Cwmpas i hyrwyddo manteision a datblygiad perchnogaeth gan weithwyr yng Nghymru i sicrhau bod busnesau yng Nghymru yn ymwybodol o'r cyfleoedd y mae'n ei chynnig.

Mae mwy o wybodaeth ar gael yn: Perchnogaeth gan Weithwyr | Busnes Cymdeithasol Cymru (gov.wales)